Sàn giao dịch DEX phi tập trung, nơi giao dịch Crypto ngang hàng (peer-to-peer) là một khái niệm mà các nhà đầu tư cần nắm rõ. Vậy sàn giao dịch phi tập trung DEX có khác biệt gì với sàn giao dịch tập trung CEX? Cùng giải đáp câu hỏi thú vị này với FBnumber trong bài viết dưới đây.
Tìm hiểu đôi nét về sàn giao dịch DEX
Sàn giao dịch DEX hay còn có tên gọi đầy đủ là Decentralized Exchange, đây là một sàn giao dịch phi tập trung, hoạt động trên các nền tảng Blockchain. Nền tảng này cho phép người dùng giao dịch các loại coin/token trên sàn mà không cần thông qua bất kỳ bên trung gian thứ 3 nào.
Sàn giao dịch DEX thường được đánh giá cao với độ tin cậy lớn và an toàn, bởi người dùng không cần gửi tiền vào các tài khoản của sàn, giảm thiểu tối đa rủi ro bị hack hoặc sự cố bảo mật. Sàn giao dịch này được coi là một phần không thể thiếu trong toàn cảnh thế giới tài chính phi tập trung (DeFi).
Cơ chế hoạt động của sàn giao dịch DEX ra sao?
Sàn giao dịch DEX (Decentralized Exchange), hay còn gọi là sàn giao dịch phi tập trung, hoạt động dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau:
1. Phi tập trung:
- Không có trung gian: DEX loại bỏ hoàn toàn các bên trung gian trong quá trình giao dịch. Người dùng tương tác trực tiếp với nhau thông qua các hợp đồng thông minh trên blockchain.
- Tự quản lý tài sản: Người dùng luôn nắm giữ private key của ví tiền điện tử, có toàn quyền kiểm soát tài sản của mình mà không cần ủy thác cho bất kỳ bên thứ ba nào.
2. Blockchain và Hợp đồng thông minh:
- Blockchain: DEX được xây dựng trên nền tảng blockchain, đảm bảo tính minh bạch, bất biến và an toàn cho mọi giao dịch.
- Hợp đồng thông minh: Các giao dịch trên DEX được thực hiện tự động thông qua các hợp đồng thông minh. Đây là các chương trình tự động thực thi khi các điều kiện được đáp ứng, đảm bảo tính công bằng và loại bỏ sự can thiệp của con người.
3. Mô hình khớp lệnh:
- Sổ lệnh (Order Book): Một số DEX sử dụng sổ lệnh tương tự như sàn giao dịch tập trung, nơi người dùng đặt lệnh mua và bán. Giao dịch được khớp khi có sự trùng khớp giữa lệnh mua và lệnh bán.
- Nhà tạo lập thị trường tự động (AMM): Đây là mô hình phổ biến trên DEX, sử dụng các bể thanh khoản để cung cấp tính thanh khoản cho giao dịch. Giá cả được xác định tự động dựa trên công thức toán học và tỷ lệ giữa các token trong bể.
Công thức:
X * Y = K
Trong đó: x là số lượng token x, y là số lượng token y, k là biến hằng số.
4. Bể thanh khoản (Liquidity Pool):
- Cung cấp thanh khoản: Người dùng có thể cung cấp thanh khoản cho các bể bằng cách gửi một cặp token vào bể theo tỷ lệ nhất định.
- Nhận phí giao dịch: Người cung cấp thanh khoản (Liquidity Provider) sẽ nhận được một phần phí giao dịch từ các giao dịch diễn ra trong bể.
- AMM và bể thanh khoản: Mô hình AMM sử dụng các bể thanh khoản để tự động khớp lệnh và xác định giá cả.
Sàn giao dịch DEX và CEX có gì khác biệt?
Có điểm gì khác biệt giữa sàn giao dịch DEX (sàn phi tập trung) và sàn giao dịch CEX (sàn tập trung)? Đây là điều mà các nhà đầu tư nên nắm rõ trước khi tham khai vào bất cứ sàn giao dịch nào.
| Đặc điểm | Sàn DEX | Sàn CEX |
| Tính bảo mật | Cao, ẩn danh | Thấp hơn, yêu cầu xác minh danh tính |
| Quyền kiểm soát | Người dùng toàn quyền kiểm soát | Người dùng ủy thác cho sàn |
| Phí giao dịch | Thấp | Cao hơn |
| Tính thanh khoản | Thấp hơn | Cao hơn |
| Khôi phục tài khoản | Khó khăn, người dùng tự chịu trách nhiệm | Dễ dàng hơn, có hỗ trợ từ sàn |
| Số lượng coin/token | Không giới hạn | Giới hạn, có quy định |
Bảo mật & Quyền riêng tư
- Sàn giao dịch DEX: Ưu tiên hàng đầu của DEX là bảo mật và quyền riêng tư. Bạn không cần cung cấp thông tin cá nhân hay xác minh danh tính để giao dịch. Mọi hoạt động đều diễn ra trên blockchain, được bảo vệ bởi khóa cá nhân của bạn.
- Sàn CEX: CEX yêu cầu bạn cung cấp thông tin cá nhân và xác minh danh tính, điều này có thể tiềm ẩn rủi ro về bảo mật thông tin nếu sàn bị tấn công.
Quyền kiểm soát
- Sàn giao dịch DEX: Bạn hoàn toàn làm chủ tài sản và các giao dịch của mình, không có bất kỳ bên thứ ba nào can thiệp vào quá trình này.
- Sàn CEX: Bạn ủy thác tài sản của mình cho sàn, đồng nghĩa với việc bạn không có toàn quyền kiểm soát chúng hoàn toàn.
Phí giao dịch
- Sàn DEX: Phí giao dịch thường thấp hơn do không có các chi phí liên quan đến xác minh danh tính và quản lý tài khoản.
- Sàn CEX: Phí giao dịch có thể cao hơn để trang trải các chi phí vận hành và dịch vụ của sàn.
Tính thanh khoản
- DEX: Tính thanh khoản có thể thấp hơn do phụ thuộc vào số lượng người dùng và các cặp giao dịch cụ thể trên sàn.
- CEX: Tính thanh khoản cao hơn nhờ sự tham gia của các tổ chức lớn và lượng người dùng đông đảo.
Khôi phục ví/tài khoản
- DEX: Bạn tự chịu trách nhiệm bảo vệ khóa cá nhân của mình. Nếu mất khóa, bạn có thể mất toàn bộ tài sản mà không có cách nào khôi phục.
- CEX: Sàn cung cấp các phương thức hỗ trợ khôi phục tài khoản nếu bạn quên mật khẩu hoặc mất quyền truy cập.
Số lượng coin/token hỗ trợ
- DEX: Không giới hạn số lượng token, bất kỳ ai cũng có thể tạo và giao dịch các cặp token mới.
- CEX: Số lượng token được niêm yết có giới hạn và phải đáp ứng các tiêu chuẩn của sàn.
Kết luận
Trên đây là một số thông tin về sàn giao dịch DEX, cũng như so sánh chi tiết về sự khác biệt giữa sàn DEX và sàn CEX. Hy vọng những chia sẻ vừa rồi sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng thể nhất về sàn giao dịch này. Truy cập thêm Blog FBnumber để theo dõi nhiều thông tin hữu ích hơn nhé.